मकरसंक्रांत हो एकमेव सण जो पुराय आशिया खंडांत मनयतात. वेगवेगळ्या गांवांनी वा शारांनी वा राज्यांनी वा देशांनी ह्या सणाक वेगवेगळ्या नांवानी वळखतात. तशेंच वेगवेगळे तरेन हो सण मनयतात. गोंय – हळडी कुकम, महाराष्ट्र – हळदीकुंकू , उत्तर प्रदेश – मघा मेला,  पंजाब – लोडी, तमीलनाडू – पोंगल, गुजरात – उत्तरनारायणी, बंगाल – पौष पोरबो,  नेपाल – मघे संक्रांती, कर्नाटका – सुगी, थायलंड – सोंग्क्रान, लाओस – पी मा लाओ, म्यानमार – थिंगयान आदी. अश्या विविध नांवानी, वेगवेगळ्या वाठारांनी हो सण वेगवेगळे रिती-पद्धतींनी मनयतात.

उत्तरप्रदेशांत “मघ मेला” हो मेळावो घडोवन हाडटात. गरिबांक खिचडी, तिळगूळ दान दितात. पंजाबांत संक्रातेक लोडी म्हणटात, पंजाबी लोक धकटी पेटोवन ताच्या सरभोंवतणी भांगडा करतात. जेवणाक तिळाचे लाडू, मक्के की रोटी, सरसो का साग हो खाशेलो पदार्थ रांदतात.

तमीलनाडूंत हो सण चार दीस पयलीं सुरू जाता. सूर्य देवाक नमन करून, विपुलताय आनी आपले उदरगतीची प्रार्थना करतात. नव्या पिकाचें तांदूळ, गोड, दूद घालून गोडशें करतात, ताका पोंगल अशें म्हणटात.

गुजरातांतली सक्रांत, उत्तरनारायणी दबाज्यान  मनयतात. शेजार्‍यांक, इश्टांक, सोयर्‍या – दायर्‍यांक भेटवस्तू भेटयतात. दीसभर ह्या दिसा सुकण्यांचें भिरें कमी पूण पतंगांचो मेळ मळबांत झळकता.

बंगालांतले लोक गंगेत न्हाण करतात आनी सूर्य देवाक नमन करतात.

राजस्थानांतल्या जयपूर, जोधपूर ह्या शारांनी घराचे गच्चेर मित्र मंडळी, जाणटीं तशेंच नेणटीं सगळींच पतंग उडोवपाक मग्न आसतात. दाल पकोडा, भिकणां, गजक अशे पदार्थ मकरसंक्रातीच्या सणां निमतान शिजयतात.

गोंयांत मकरसंक्रातेक नव्यो व्हंकलो पयलेच सक्रांतेक चणे, तिळगूळ, तिळाचे लाडू, नाल्ल वा नाल्लाचें वळें आनी मातयेच्यो रंगीत बुडकुल्यो वांट्टात. ताका “वायन” अशें म्हणटात. पयल्या हळडीकुकमाक पांच नाल्लांक भांगराचे ल्हान गुळे बांदून देवाक “वायन” काडून दवरतात. पुराय वर्स गोडांत भरचें म्हूण गोडाची भाकरी करून घरार शिवर मारतात.

काळो रंग हो अपशकुनी अशे मानतात. सणा परबांक ह्या रंगाच्या वस्रांचो वापर जायना. महाराष्ट्रांत सक्रांतेक मुद्दाम काळ्या रंगाची साडी म्हळ्यार, “चंद्रकला” चंद्रकोरी, नेकत्रांची वेलबुट्टी केल्ली साडी न्हेसपाची, गोड हालव्याचो अंलकार घालपाची पद्धत आसा. सक्रांत शिंया तेंपार येता, काळो रंग कुडीक उश्णताय दिता आनी त्या कारणांक लागून काळ्या रंगाच्यो साडयो न्हेसतात अशें म्हणटात.

मकर संक्रांत म्हळ्यार किदें? “मकर” म्हळ्यार मकरवृत्त आनी “संक्रांत” सुर्याचो राबितो बदलता. सुर्याचो प्रवास दक्षिणे कडल्यान (दक्षीनायना) सोंपता आनी उत्तरे कडल्यान (उत्तरनारायणा) आरंभ जाता.  सूर्य मकर राशींत प्रवेश करता ते प्रक्रियेक मकरसंक्रांत अशें म्हणटात. 

भारतीय शेतकारांचे, “हारवॅस्ट फेस्टिवल” म्हणल्यार लुंवणी फेस्त व्हडा खोशयेन मनयतात. आपलें पीक कापून धादोशी जातात. कांय जाण म्हणटात, पुर्विल्ल्या काळांत संसकासूर नांवाचो एक राकेस आसलो, जो लोकांक भरपूर त्रास करतालो. ताचो नाश करपाक देवीन संक्रांतीचें रूप घेवन त्या राकेसाचो अंत करून सगळ्या लोकांची सुटका केल्ली.

हो सण दर वर्सा 14 जानेवारीक, एकेच तारखेर येता. मकरसंक्रांतीचें खाशेलपण म्हळ्यार ह्या  सणाचो आरंभ सोलर कॅलेण्डरा प्रमाण जाता आनी हेर सगळे सण, चडशे चंद्राच्या कॅलेण्डरा प्रमाण मनयतात. सोलर सायकल खूब वर्सांनी बदलता आनी ज्या वर्सा ती बदलता, त्या वर्सा संक्रांत पंदरा तारखेर आरंभ जाता.  

तिळगूळ खावन, जिणेंत गोडसाण भरता असो भावार्थ. विज्ञानीक भाशेंत शिंयाच्या तेंपार गोड आमचे कुडींत उश्णताय दिता आनी तीळ कुडींत वेगळी घटाय दिता. भारतांतल्या कांय राज्यांनी म्हळ्यार  गुजरात, राजस्थान, दिल्ली पतंग हवेर सोडपाची पद्धत आसा. सकाळ फुडें पतंग वार्‍यार सोडल्यार कुडीक आमच्या विटामीन “डी” मेळटा.

मकरसंक्रातेच्या पयलीं रातीं व्हडल्यो आनी दीस ल्हान आसतात. मकरसंक्रांतेक मात रात – दीस हे समान आसतात. एकदा मकरसंक्रांत जाली काय रातीं ल्हान आनी दीस व्हड जातात. मकरसंक्राते उपरांत हळुहळू थंडेचे दीस कमी जातात आनी गरमी वाडत वता.

भारतांतल्या कांय राज्यांनी, लोक तिळांचें तेल लावन गंगेंत वा यमुनेंत न्हातात जाल्यार कोण आपल्या पुर्वजांक तिळाच्या तेलाचो दिवो पेटोवन तिळगूळ वांटतात, शेतकार आपलें पीक बरें जाल्ल्यान देवाची पुजा बांदतात. ह्या दिसा आमी मनांतल्यान जें दान करतात तें बर्‍या कर्मांच्या, फळाच्या रुपान आमकाच परत प्राप्त जाता असो दर एकल्याचो भावार्थ आसता. अशी विविध रुपांनी आनी गोडसाणेन भरिल्ली मकरसंक्रातेची परब.

अतिशा सुर्लीकार

#Makarsankrant #Haldi_Kukum #Essay #Goa #Educational