नामाच्यो कांय देखी पळोवया –
संजय, करण, रजनी, कायतान
माकड, वाग, कोंबी, बोकडी
पणस, केळें, बटाट, वांयगें
पुस्तक, बॅट, गाडी, कदेल
मडगांव, फोंडें, गोंय, दिल्ली
आतां मेरेन आमी वाचली तीं नांवां अशीं-
संजय, करण, रजनी, कायतान – हीं मनशांचीं नांवां.
माकड, वाग, कोंबी, बोकडी – हीं जनावरांचीं नांवां.
पणस, केळें, बटाट, वांयगें – हीं फळां आनी भाजयांचीं नांवां.
पुस्तक, बॅट, गाडी, कदेल– हीं वस्तूंचीं नांवां.
मडगांव, फोंडें, गोंय, दिल्ली – हीं सुवातींचीं नांवां.
हाचोच अर्थ असो, आमी मनश्यांक, जनावरांक, फळांक, भाजयांक, वस्तूंक आनी सुवातींक नांवांनी वळखतात म्हूण व्याकरणांत तांकां नाम म्हणटात.
नामाची व्याख्या –
मनश्यांच्या, जनावरांच्या, वनस्पतींच्या, वस्तूंच्या आनी सुवातींच्या नांवांक ‘नाम’ अशें म्हणटात.
नामाचे प्रकार
1. जात नाम
कांय देखी पळोवया-
भाव, भयण, आजो, मावशी – हीं जालीं मनशांचीं नांवां म्हणल्यार – मनीस जात.
माकड, वाग, कोंबी, बोकडी – हीं जालीं जनावरांचीं नांवां म्हणल्यार – जनावरांची जात.
पणस, केळ, कमळ, वांयगें – हीं जालीं वनस्पतींचीं नांवां म्हणल्यार – वनस्पतींची जात.
पुस्तक, बॅट, गाडी, कदेल – हीं जालीं वस्तूंचीं नांवां म्हणल्यार – वस्तूंचे वर्ग.
मडगांव, फोंडें, गोंय, दिल्ली – हीं जालीं सुवातींचीं नांवां म्हणल्यार – वेगवेगळ्यो सुवाती.
जात नामाची व्याख्या
सगल्या नामांचो आसपाव खंयच्या तरी जातींत वा वर्गांत जाता, देखून अशा नामांक जात नाम अशें म्हणटात.
2. खास नाम वा विशेश नाम
कांय देखी पळोवया-
सुनील गावसकर, मोहन रानडे, सरोजनी नायडू, दादा साहेब फाळके
हीं मनशांक दवरिल्लीं खास वा विशेश नांवां.
टॉमी, बिलू, गोमू, मैना
हीं जनावरांचीं खास वा विशेश नांवां.
जुवारी, पेडणें, दिवचल, कोंकणी पुस्तक
हीं सुवातींचीं खास वा विशेश नांवां.
खास वा विशेश नामाची व्याख्या
मनश्यांक, जनावरांक, न्हंयांक, दर्याक, वस्तूंक, रस्त्यांक तांचें वेगळेपण वळखूंक खाशेलीं नांवां दवरतात. तांकां खास वा विशेश नाम म्हणटात.
3. भावनाम
कांय देखी पळोवया
भयण भावाचो मोग करता.
राजनाक खुशी जाल्या.
हुंदराक माजराचो भंय दिसता.
आवय धुवेची अपूरबाय करता.
कांय नामां वस्तूंचे गूण उकतायतात, देखीक –
तिखट जेवण – तीखसाण
आंबट चिंचो – आंबसाण
गोड आंबो – गोडसाण
काळो कोळसो – काळसाण
खारट मीठ – खारसाण
भावनामाची व्याख्या
मोग, खोस, राग, भंय, दुख्ख, तोखणाय, माया, तिडक, अपुरबाय, काकुळट आदी नामां भावना उकती करतात, देखून तांकां भावनामां म्हणटात.
तशेंच तीखसाण, आंबसाण, गोडसाण, काळसाण हीं नामां वस्तूंचे गूण उकतायतात म्हणून भावना आनी गूण उकतावपी नामाक “भावनाम” म्हणटात.
4. रास नाम
कांय देखी पळोवया
फुलांचो तुरो
मुयांची रांग
खेळगड्यांचो पंगड
मोतयांची माळ
सवण्यांचें भिरें
व्याख्या
तुरो, रांग, पंगड, माळ, भिरें हीं नामां जीव वा जिनस हांचो पुंजो सुचयता. अशा नामांक “रास नाम” म्हणटात.
अभ्यास
1. सकयल दिल्ल्या वाक्यांतलीं नामां सोदून बरयात.
1. संतोश सायकल चलयता.
जाप – संतोश, सायकल – नामां
2. मंगला हें हुशार चली.
जाप – मंगला, चली – नामां
3. सुणें आमचें घर राखता.
4. पारवो झाडार बसला.
5. गोंयांत जायते दोंगर आसात.
6. रोहन शाळेंत गेला.
7. मावशीबाय सान्न मारता.
8. आमच्या घरा मुखार इगर्ज आसा.
9. सवणें मळबांत उडटा.
10. कोलो पांदर्यांत सांपडलो.
2. सकयल दिल्ल्या वाक्यांनी नामांचे प्रकार सोदात आनी बरयात.
1. भारत आमचो देश.
जाप – भारत – खास नाम
देश – जात नाम
2. हो रस्तो म्हापश्यां वता.
जाप – रस्तो – जात नाम
म्हापश्यां (म्हापशें) – खास नाम
3. बापूय पुताची चिंता करतालो.
4. पाटल्यांत फळां आसात.
5. म्हजे आवयक फुलांची चड ओड.
6. रेंदेर माडार चडटा.
7. सासुमायन जांवयाक केळ्यांचो घड दिलो.
8. सुनील शाळेक वचपाक भायर सरलो.
9. ताका टाटा चाय आवडटा.
10. मोहीत शारांत गेलो.
Contributed by H. Manoj