“म्हजी दर एकली म्हणणी तुमी तुमचे बुद्दीचे साणीर घांसून पळयात

आनी कसाक लागल्यार घेयात.”

कोंकणी म्हालगडे शणै गोंयबाब हांणी कोंकणी भाशेंत जें कितें ना तें सगळें हाडपाचो यत्न केलो. कोंकणी भाशेक ज्या लोकांनी हिणसायलें तांकां तर्का सयत कोंकणी ही स्वतंत्र भाशा हें पटोवन दिलें. पूण आपले विचार केन्नाच दुसर्‍यांचेर मारूंक ना. हीं उतरां तांची ही विचारसरणी दाखयता.

वामन रघुनाथ शणै वर्दे वालावलीकार उर्फ शणै गोंयबाब हांचो जल्न 23 जून 1877 दिसा दिवचले जालो. ल्हानपणा सावनच तांकां शिकपाची खूब आवड. पुर्तुगेज भाशेंतल्यान तांचें मुळावें शिक्षण जालें. घरा ते मराठी भाशा शिकले. उपरांत ते घरा बसुनूच इंग्लीश आनी संस्कृत भाशा शिकले. उपरांत मुंबय वचून तांणी फुडलें शिक्षण घेतलें.

स्वता कोंकणी मनीस जावन लेगीत कोंकणी ही स्वतंत्र भाशा म्हणून तांकां खबर नाशिल्ले. रामचंद्र भिकाजी गुंजीकर हांच्या सरस्वती मंडळ ह्या पुस्तकाचो तांचो बरोच प्रभाव पडलो. गिरेस्त दायजा सयत कोंकणी भाशे विशीं तांकां ह्याच पुस्तकांत वाचूंक मेळ्ळें. पूण स्वताचे भाशेंत वाचन आनी बरोवप करप हाचो साक्षात्कार तांकां खूब उपरांत जालो. मराठी-पुर्तुगेज शाळांनी वापरूंक मेळचें म्हणून शणै गोंयबाब हांणी “O Mestre Portuguès” पुस्तक रचलें. पूण त्या वेळार कोंकणी ही तांची मायभास म्हणून बारांव दे कुंभारजुवा, तोमास मारांव हांणी तांकां जाणीव करून दिली.

फुडल्या शिक्षणा खातीर ते मुंबय गेले. तांच्या बापायचो बापूलभाव चिंतामणराव वर्दे वालावलीकारा वांगडा ते बोटींतल्यान मुंबय गेले. मुंबय वतना तांचे जिणेंत एक म्हत्वाची घडणूक घडली. गोंया भायर वचून मुंबयकार जाल्ल्या एका गोंयकारान चिंतामणरावाक प्रस्न केलो. ‘ह्या गोंयबाबाक घेवन तुमी खंय वतात.’ गोंयबाब हें उतर भगल्यो मारचे खातीर मुंबयकार जाल्ले गोंयकार वापरताले. आनी फुडाराक तेंच उतर तांणी आपलें साहित्यीक नांव म्हणून घेतलें. आयज गोंयबाब हें उतर मानान घेतात.

शिक्षणा उपरांत थंयच तांकां इतालियन कॉन्सुलेटांत नोकरी मेळ्ळी. हेच नोकरेक आसतना घडिल्ली एक घडणूक तांचो स्वाभिमान आनी प्रामाणीकपण दाखयता. कॉन्सूल कार्यालयांत येतकच सगळे उबे रावताले पूण शणै गोंयबाब बसून आपलें काम करीत रावताले. हेच खातीर तांकां सोडून बाकीच्या सगळ्यांक पगाडवाड मेळिल्ली. हाची जाप विचारतकच तांकां कारण कळ्ळें. पगाडवाडी परस आपल्या स्वाभिमानाक म्हत्व दिवन शणै गोंयबाबान कामाचो राजिनामो दिलो.

शणै गोंयबाब हांकां कोंकणी, मराठी, हिन्दी, गुजराती, संस्कृत ह्या भाशां सयत इंग्लीश, पुर्तुगेज, फ्रँच, इतालियन ह्या भाशा येताल्यो. कोंकणी ही स्वतंत्र भाशा हाची जाणीव जाल्या उपरांत आनी आपले मायभाशेची जाल्ली दयना पळोवन तांणी कोंकणींतल्यान साहित्य निर्मणी करूंक सुरवात केली. कोंकणी देवनागरी भाशेंतल्यान तांणी सुमार 22 पुस्तकां आनी रोमी लिपयेंतलीं सात पुस्तकां रचलीं. कथा, नाटकां, बालसाहित्य, कादंबरी, निबंद, व्यक्तीचित्रण ह्या साहित्य प्रकारां सयत संशोधन, इतिहास, भाशाशास्त्राक धरून पुस्तकां बरयलीं. ‘म्हजी बा खंय गेली?’ ही तांची कथा बरीच गाजली.

शणै गोंयबाब हांणी भगवद गीता कोंकणींत हाडली. भगवद गीतेचो कोंकणी अणकार सादे सोंपे भाशेंत केलो. फ्रँच भाशेंतलीं दोन नाटकां तांणी कोंकणींत अनुवादीत केलीं. ‘मोगाचें लग्न’ आनी ‘पवनाचें तपलें’ हीं तांचीं दोन अणकारीत कोंकणी नाटकां. हाचे भायर झिलबा राणो हें आनीक एक नाटक तांणी अरेबियन नायट्साच्या अबू हसनाचे काणयेचेर आदारून बरयलें. ‘संवसार बुट्टी’ ही तांची कादंबरी.

भुरग्यांक कोंकणी साहित्याची गोडी लागची म्हणून शणै गोंयबाब हांणी भुरग्यांक कळटा ते भाशेन भुरग्यांचें व्याकरण म्हणून कोंकणी व्याकरणाचें पुस्तक रचलें. भुरग्यांचो इश्ट म्हणून ल्हान काणयांचें पुस्तक काडलें.

          कोंकणी भाशेचें जैत ह्या पुस्तकांत तांणी कोंकणी भाशा ही स्वतंत्र भाशा आनी कोंकणी भाशेचें व्हडपण सांगलें. कोंकणी भाशा मराठी परस कशी वेगळी हें देखी सयत पटोवन दिलें. आयजूय हें पुस्तक विद्यार्थ्यांक तशेंच कोंकणी मनशाक कोंकणी भाशेची गिरेस्तकाय दाखोवपी म्हत्वाचो ग्रंथ थारला. ‘कोंकणिची व्याकरणी बांदावळ’ आनी ‘कोंकणी नादशास्त्र’ ह्या भाशाशास्त्रांच्या पुस्तकांनी तांणी कोंकणीचें व्याकरण आनी नादशास्त्र सोंपे पद्दतीन देख दिवन दिलां.

          जिविताच्या निमण्या खिणा मेरेन ते बरयत रावले. तांची भलायकी इबाडिल्ली तेन्ना लेगीत तांणी ऐन वेळार हो निबंद बरयलो. कोंकणी भाशेक जेन्ना जेन्ना गरज पडल्या तेन्ना ते कोंकणी खातीर खंभीरपणान उबे रावल्यात. 9 एप्रील 1946 ह्या दिसा तांकां मरण आयलें. हो दीस विश्व कोंकणी दीस म्हणून पाळटात.  

कोंकणी भाशा फळची, फुलची म्हणून आपलें सर्वस्व दिवपी शणै गोंयबाब हांकां नगन.

Contributed by Sneha Sabnis